14 ngày tìm trường đại học cho con

Kỳ thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học 2020 đã kết thúc. Con tôi vừa kết thúc 12 năm phổ thông để bước sang một giai đoạn trưởng thành quan trọng trong cuộc đời. Tôi lo lắng, băn khoăn, những đêm mất ngủ vì suy nghĩ đến tương lai của con. Đi học hay đi làm, học nghề hay đại học, và cuối cùng là học cái gì, tương lai của các con sẽ ra sao…?

Công bằng mà nói, nền giáo dục Việt Nam, đặc biệt ở bậc đại học vẫn còn nhiều bất cập. Thậm chí, chúng ta chưa thể theo kịp sự phát triển của xã hội và thế giới, dẫn đến nhiều hệ lụy: số lượng trường đại học quá nhiều, mà đào tạo không thực tế; phụ huynh và các học sinh thiếu thông tin; cả xã hội vẫn nặng vấn đề thành tích…

Vậy nên mới có tình trạng sinh viên tốt nghiệp đại học không thể đáp ứng được yêu cầu công việc của doanh nghiệp và người sử dụng lao động. Doanh nghiệp muốn sử dụng phải đào tạo lại từ đầu. Nhiều em học những thứ mà mình không thể phát huy, không phù hợp khả năng, cũng như hoàn cảnh của bản thân, gia đình… Hậu quả là xã hội thừa thầy, thiếu thợ, gây lãng phí tiền bạc, sức lực và đặc biệt là tuổi trẻ của các em.

Trong gần 14 ngày rong ruổi đi tìm trường học cho con, tôi đã nhìn nhận ra nhiều vấn đề. Tôi là dân nhập cư chưa được sáu năm. Nhưng do đặc thù công việc, phải đi nhiều, vậy nên Sài Gòn với tôi rất quen thuộc, từng quận, huyện, từng con đường… Vậy mà đến khi phải tìm hiểu các trường đại học trong thành phố, tôi vẫn bị bất ngờ, choáng ngợp. Bất ngờ vì sự phức tạp, chồng chéo, “ma hồn trận” của hệ thống giáo dục đại học thành phố. Các em học sinh, các bậc phụ huynh rất khó để tìm hiểu kỹ về tất cả trường đại học mà con em mình sắp gửi gắm tương lai.

>> ‘Dạy lý thuyết trước, thực hành sau là đào tạo ngược’

Ngày xưa, nếu muốn trở thành kỹ sư nông nghiệp, bạn sẽ theo học Đại học Nông nghiệp. Nếu yêu ngoại ngữ, bạn có thể thi vào Đại học Ngoại ngữ. Tương tự, muốn học kinh tế thì mời bạn thi vào Đại học Kinh tế quốc dân, muốn làm giáo viên thì học Sư phạm… Bây giờ mọi thứ đã hoàn toàn khác. Trường nông nghiệp cũng đào tạo cả kỹ sư tin học, kế toán, kinh tế và thậm chí cả… phiên dịch viên. Còn Đại học Sư phạm cũng không hẳn chỉ là nơi đào tạo giáo viên, thay vào đó, xuất hiện cả ngành Quản trị kinh doanh. Có trường đại học tư thục còn đào tạo như một nồi lẩu thập cẩm: nào là Kinh tế, Văn học, Toán học, Dược học, Tin học, Tây y, Đông y… và cũng không quên cho “ra lò” bác sĩ thú y. Dường như mục đích cuối cùng của họ là kiếm tiền cứ không phải đào tạo chuyên sâu.

Học phí của các trường cũng muôn hình, vạn trạng. Quảng cáo là 30 triệu đồng mỗi năm, nhưng cuối cùng tính các loại chi phí lớn nhỏ, số tiền phải nộp có khi gấp đôi con số ban đầu. Nhiều trường hợp phụ huynh bị bất ngờ vì mức học phí trên trời, không giống như dự tính, và rất nhiều bạn sinh viên phải bỏ học giữa chừng khi gia đình hết khả năng chi trả tiền học.

Đại học bây giờ, giảng viên nhiều khi cũng “chạy sô” như ca sĩ, diễn viên. Ví dụ mấy trường tư thục, chẳng cần biên chế, cứ thuê giảng viên các nơi khác về thỉnh giảng, theo kiểu trống giờ nào nhồi giờ đó. Hôm nào thiếu người hoặc chạy sô không kịp, chẳng ai biết họ thay ai vào giảng dạy cho sinh viên? Có thể đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến trình độ đào tạo đại học của chúng ta rất thấp.

Các trường đại học cũng “chạy đua” để mở càng nhiều ngành đào tạo càng tốt. Vậy mới có chuyện nhiều người cứ mơ ước con mình đậu những trường top đầu để tràn đầy hy vọng cho tương lai. Nhưng trường top một cũng có đến tận hàng chục ngành, với phổ điểm thấp nhất còn tệ hơn cả trường top hai, ba. Lắm nhà chỉ vì thích cái mác trường lớn mà cố nhồi nhét con vào các ngành thấp điểm, để rồi chúng học mà chẳng hiểu sau này sẽ ra làm cái gì? Kết quả là phí tiền bạc, công sức mà học xong cũng thành thất nghiệp hoặc đi làm trái nghề.

Chưa bao giờ đi học đại học dễ như bây giờ. Các trường dân lập, công lập, bán công… rồi bao trường cao đẳng, trung cấp cũng đua nhau nâng cấp thành đại học vì “ế ẩm”. Chính vì vậy, các trường ồ ạt “hạ giá” tuyển sinh. Để có đủ lượng sinh viên đầu vào, nhiều trường còn sẵn sàng biến tướng nhiều cách tuyển sinh khác nhau để lách điểm sàn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, như: xét học bạ, sơ tuyển, ưu tiên, thi năng lực… thậm chí về tận trường THPT, gửi tin nhắn như bán hàng đa cấp. Có người hài hước nói rằng “bây giờ tìm lao động không tốt nghiệp đại học khó hơn tìm người đã là cử nhân”.

>> ‘Tôi làm kỹ sư dù chỉ có bằng trung cấp’

Nói đi thì cũng phải nói lại. Thực ra, phụ huynh chúng ta cũng có lỗi rất lớn trong việc tìm hiểu và định hướng cho con em mình. Cũng giống như vấn đề an toàn thực phẩm. Dù thực phẩm bẩn còn tồn tại nhưng nếu chúng ta biết lựa chọn, tự bảo vệ mình thì cũng không phải là không có cách. Cho dù bạn học ở trường đại học nào, cũng đều phải do sự cố gắng của chính bản thân mỗi người. Ở Việt Nam, cũng có rất nhiều trường đại học đào tạo uy tín cho từng ngành nghề nhất định. Cũng không có trường nào là tuyệt đối. Vấn đề là chúng ta phải tìm một trường phù hợp nhất với khả năng và điều kiện hoàn cảnh của mình.

Đừng bao giờ cho con em học bừa một trường nào đó cho vừa số điểm, miễn đỗ là được. “Nếu thi được 27 điểm thì cố vào trường 27 điểm cho đỡ phí” là tâm lý chung của rất nhiều người. Bạn cứ hình dung, chưa chắc món đồ đắt đã là món đồ đẹp với mình. Trong khi món đồ hợp với bạn mới là món đồ giá trị nhất. Muốn cho con học trường nào, hãy cố gắng cùng con đến tham quan, thực nghiệm điều kiện đi lại, chỗ ở, học tập, tham khảo kỹ học phí, tìm hiểu uy tín của trường về ngành sẽ theo học… chắc chắn sẽ rất tốt cho các cháu sau này.

Đại học không phải con đường duy nhất để thành công. Hơn nữa, đại học chỉ phù hợp với một phần nhỏ lực lượng lao động. Bốn năm tuổi trẻ – quãng thời gian đẹp và sung mãn nhất cuộc đời – cần phải được coi trọng và sử dụng hữu ích. Đại học cũng không phải là cỗ máy thần kỳ để chỉ cần ném con vào và ngồi hy vọng. Với các cháu, ngoài kiến thức học ở trường, kỹ năng sống, sự an toàn, sức khỏe, một cơ thể tươi tắn, đầy sức sống… cũng cực kỳ quan trọng.

Với cá nhân tôi, luôn xác định học cái gì cũng chỉ để hướng tới mục tiêu chính là phục vụ năng lực bản thân, từ đó sẽ phát huy lao động hiệu quả và sáng tạo. Học nghề gì cũng phải dựa vào bản thân, hoàn cảnh gia đình. Nghề gì không quan trọng bằng mình có đủ năng lực để sống với nghề đó. Vì vậy, ngay từ khi con còn học lớp 11, tôi đã thảo luận, thống nhất để con tự chọn một khối thi mà con thích và giỏi nhất. Tôi cũng nói với con rằng “đừng chọn ngành, trường sớm, hãy cứ theo đuổi và học những môn mình giỏi nhất, đến khi có kết quả thi THPT, lúc đó mới căn cứ vào năng lực đạt được để tìm trường và ngành cho phù hợp hoàn cảnh”. Còn nếu kết quả thi cuối cấp của con không đủ hoặc thấp hơn bậc đại học, đi học nghề cũng rất tốt.

>> Tôi bỏ Đại học hai năm để định hướng lại tương lai

May mắn, kết quả thi của con rất tốt. Con tôi đủ điểm để vào những trường con mong muốn. Trước khi chọn trường cho con, tôi đã cùng cháu tìm ra danh sách các trường, ngành phù hợp với khối thi và điểm đạt được, dựa theo điểm đầu vào những năm gần nhất và khuyến cáo của ngành giáo dục (ví dụ năm nay điểm dự kiến tăng từ một đến ba điểm so với năm trước). Sau đó, tôi phân tích những ngành tiềm năng, phù hợp với mong muốn, năng lực của con, đặc biệt là hoàn cảnh gia đình.

Tôi cũng định hướng cho con tương lai khi học xong, tìm hiểu những phần học trong trương trình đào tạo, học phí chi tiết dự toán… Cuối cùng, tôi đưa con đi thăm quan thực nghiệm những trường có trong danh sách phù hợp có thể theo học, tìm hiểu về phương tiện, nhà trọ, chỗ ăn ở sinh hoạt trong trường hợp trường ở cách xa gia đình… Đây cũng là cách tạo điều kiện cho con giao lưu với các anh chị khóa trước. Cuối cùng, tôi cùng con thảo luận những ưu – nhược điểm của từng ngành, từng trường và đưa ra quyết định có lợi nhất để xếp đặt vị trí ưu tiên trường khi đăng ký nguyện vọng. Tôi rất hy vọng con sẽ hào hứng, không bất ngờ và phát huy được hết năng lực của mình trong học tập khi vào đại học.

Rất có thể con sẽ học một ngành, trường đại học bình thường, top dưới, gần nhà, cho dù thừa tới bốn đến bảy điểm. Con có thể từ bỏ quyền được chọn học các trường top trên lấy điểm cao hơn. Nhưng với tôi, chuyện đó là bình thường. Đơn giản vì ngành, trường chúng tôi chọn là tối ưu, phù hợp nhất với con và gia đình.

Trên đây là chia sẻ của cá nhân tôi trong việc chọn trường cho con, hy vọng sẽ mang một chút kinh nghiệm của gia đình đến với các phụ huynh có cùng hoàn cảnh, đang băn khoăn không biết nên cho con học trường nào, ngành gì?

>> Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.

Nguyễn