Lý do ông Biden đắc cử Tổng thống Mỹ

Luật sư Khanh Huỳnh, hiện làm việc tại Mỹ, chia sẻ với độc giả VnExpress bài viết về sau khi ông Joe Biden được xướng tên đắc cử Tổng thống Mỹ:

Sáng ngày thứ bảy 7/11, tôi thức dậy ở California khi điện thoại rung lên báo tin Biden đã được tuyên bố chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống. Bạn bè của tôi, vốn theo đa phần theo phe Dân chủ vì tôi ở California, liên tục đăng các trạng thái và chia sẻ thông tin chúc mừng Biden – Harris (phó tổng thống đắc cử).

Có lẽ đã tới lúc cần phải phân tích vì sao ông Biden đã chiến thắng. Trước ngày bầu cử, chỉ có một nhân vật có tiếng tăm “dám” dự đoán kết quả cuộc bầu cử này là giáo sư Alan Lichtman. Nguyên nhân sự “gan dạ” của ông là vì ông đã dự đoán đúng kết quả năm 2016. Lần này, ông Lichtman cũng dự đoán đúng.

Mô hình dự đoán chỉ dựa vào màn trình diễn của đảng đang cầm quyền và cuộc bầu cử được xem như là một cuộc trưng cầu dân ý về màn trình diễn của đảng đang cầm quyền. Với ông Trump, một tổng thống đương nhiệm, thì điều này càng đúng hơn.

>> ‘Bầu cho ai?’ – câu hỏi khiếm nhã ở Mỹ

Bối cảnh cuộc bầu cử lần này cho thấy vì sao ông Trump lại thua. Nước Mỹ đang trải qua những ngày khó khăn với dịch bệnh, tỉ lệ thất nghiệp cao, kinh tế xuống dốc, đất nước chia rẽ, biểu tình vì phân biệt chủng tộc tràn lan. Theo ông Lichtman, Trump đã mất những 3 điểm trong mô hình dự đoán của ông trong năm 2020, bao gồm nền kinh tế ngắn hạn, nền kinh tế dài hạn, và xã hội hỗn loạn. Tất cả đều là vì Covid.

Thật ra người Mỹ đều đồng ý với nhau về chuyện họ quan tâm cái gì. Ai cũng quan tâm tới nền kinh tế, dịch bệnh, bất ổn xã hội hay thiên tai. Cái khác nhau là họ đánh giá các tình hình các mục trên như thế nào và họ có cho là tổng thống có làm tốt hay không.

Một người đầu tư chứng khoán – vốn đang tăng cao – và công việc vẫn ổn định sẽ cho là kinh tế Mỹ vẫn ổn, còn người thất nghiệp thì tất nhiên sẽ cho là kinh tế suy sụp. Người chưa thấy ai bị bệnh thì cho rằng dịch không có gì để lo, còn ai đã thấy người bệnh thì nghĩ khác. Ai cảm thấy tức giận vì tình trạng bất bình đẳng chủng tộc và đi biểu tình thì cảm thấy đất nước đang hỗn loạn, còn những người ở nhà thì cho là mọi việc không có gì nghiêm trọng.

Ở Mỹ, tổng thống được người dân cho là phải chịu trách nhiệm về đủ mọi thứ. Trời nắng đẹp là do công của tổng thống, mưa bão là tội của tổng thống. Khi nền kinh tế dot com bùng nổ thì ông Clinton được hưởng lợi dù Bill Gates mới là người dẫn đầu cho sự bùng nổ này. Tương tự, khi nền kinh tế sụp đổ năm 2008 thì đó là do ông Bush chứ không phải do các ngân hàng cho vay ẩu tả, tạo ra một mớ “subprime mortgage” dẫn tới khủng hoảng thị trường địa ốc.

>> Người Mỹ ‘trốn chạy thực tại’ chờ kết quả bầu cử Tổng thống

Với tư duy như vậy thì không có gì đáng ngạc nhiên khi ông Trump trở thành tội đồ trong mắt của nhiều người dân. Những ai đã bị ảnh hưởng bởi Covid, dù là vì bệnh tật, ảnh hưởng kinh tế hay chỉ phát ốm vì bị phong tỏa thì đều khó chịu. Từ đó qua tới chỗ bầu cho người khác không xa.

Ông Trump đã đắc cử nhờ các phát ngôn được cho là làm dao động những cử tri thuộc tầng lớp lao động gặp khó khăn trong quá trình chuyển đổi kinh tế, khi các việc làm sản xuất tay chân ra đi khỏi nước Mỹ. Kèm vào đó là sự thất bại của chính quyền Obama trong việc ngăn cản các nước phát triển lấy đi phần lớn việc làm sản xuất, khiến cho những cử tri này xoay sang ông Trump.

Khi 10 triệu người lăn ra thất nghiệp vì Covid thì những lời hứa hẹn trên bỗng tan thành mây khói. Tỉ lệ thất nghiệp thấp kỉ lục trước khi Covid kéo tới không làm nguôi ngoai những người này. Đi nói những người đang đói kém về một bữa ăn ngon lành trong thời quá khứ thì e là chả ai nghe, người nói không khéo còn bị người nghe đánh cho “phù mỏ”.

Cộng vào đó là sự giận dữ của phe Dân chủ. Ông Biden thắng một phần lớn nhờ vào những người trước giờ chưa đi bầu. Phe Dân chủ quyết tâm thu hút các cử tri này, những người có quyền bầu cử nhưng trước giờ không tham gia, bằng cách khuấy lên sự bực tức về tình trạng khó khăn của họ. Nói cách khác, khả năng đổ lỗi của phe Dân chủ lần này đã cao lên vượt bậc, hay hơn Trump mấy lần.

>> Dân Mỹ ‘say rượu’ sau tranh luận Trump – Biden

Trong khi phe của Biden vui mừng và phe Trump ấm ức kêu gào là có gian lận thì ông Biden đã bắt đầu tập hợp lực lượng chống dịch, lên kế hoạch kiềm chế Covid. Ở trên trường quốc tế thì ông Biden sẽ sửa chữa mối quan hệ của Mỹ và châu Âu.

Mối quan hệ của Mỹ và Việt Nam thì trước giờ vẫn tốt đẹp, từ thời ông Clinton tới giờ trải qua bao đời tổng thống của cả hai đảng vẫn chỉ phát triển thêm lên chứ chưa bao giờ nhạt phai.

Ông Biden hiểu rõ các thách thức được đặt ra từ mối quan hệ với Trung Quốc, nhất là khi Covid bắt nguồn từ nơi đây. Vì vậy, người Mỹ ủng hộ ông Biden hi vọng ông se giúp đỡ được họ.

Còn Việt Nam chắc chắn sẽ được lợi dù ông Trump có mất ghế.

Khanh Huỳnh

>>Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.